İyot

İyot
İyot, boyunun ön kısmındaki tiroid bezinin salgılarının başlıca maddesidir; dolayısıyla da vücudun en önemli ihtiyaçlarından bir tanesidir.

İnsan vücudunda ortalama 30-50 mg civarında iyot bulunmaktadır. Bunun yandan fazlası tiroid bezinde, arta kalanı da kanda bulunur.

İyot, tiroid bezinden salgılanan "triiodotironin" ve "trokzin" hormonlarının bileşiminde bulunur. Bu hormonlar tiroid bezinde depolanan iyotla amino asitlerden trozinin birleşmesi ile oluşmakta, az miktarı da kana geçmektedir. Kandaki bu hormon bazal metabolizma hızının denetiminde görev alır. Bu hormonların kandaki miktarı beynin altında bulunan hipofiz bezinden salgılanan önemli bir hormon tarafından ayarlanmaktadır.

Yeterli iyot almayan, alamayan bir organizmada guatr (guvatır) meydana gelir. Boynun ön tarafında iç ve dış kısmında şişkinlik olur. Hastalığın durumuna ve şekline göre ilaç tedavisi veya ameliyat yoluyla tedavisine gidilir. Yüzyıldan beri yapılan araştırmalarda, denizden uzak kalmış, dağlık, kireç ve kayalarla kaplı tarım yapılamayan arazilerde, içme suları, hava ve toprakta yeterli iyot bulunmaması dolayısıyla basit guatr hastalığının sık görüldüğü dikkati çekmektedir. Ülkemizde, özellikle, Karadeniz'in ve güneyde Akdeniz'in tesirinden uzak kalmış iç kısımlarında, iç ve doğu Anadolu'da aynı durum söz konusudur. Bu bölgelerde oturan insanlarda iyot eksikliğini gidermek için en azından sahilde yetişen yiyecekler, sebzeler, balık ve iyotlu tuzlar kullanılmalıdır. İyotlu tuzlar kullanılırken de tuzun pişme işleminden sonra, yenmesine yakın konulmasına özen gösterilmelidir. Çünkü, pişme esnasında kayba uğrar.

Bazı memleketlerde çok kullanılan deniz dibi sebzeleri iyot bakımından çok zengindir.

Kara lahana Karadeniz bölgesinde çok yetiştirilir ve çok kullanılan bir sebze türüdür. Kara lahana ve kara turp vücutta iyodun kullanılmasına mani olur. Böylece bu iki sebzeyi çok kullanan yörelerdeki insanlarda guatr hastalığı çok görülür.

Bir kimsede basit guatr oluştuktan sonra mutlaka doktor kontrolunde tedavi olması gerekir. Bu durumda iyotlu tuzun pek faydası olmaz en azından bilinçli bir davranış sayılmaz. İyotlu tuz, normal yemek tuzuna 1/100000 kısım iyodür konularak hazırlanır. Renkli poşetlerde saklanması, uzun süre saklanmaması ve yenmesine yakın kullanılması gerekir.